شهروندی؛ الزامی جهانی

برای روشن شدن موضوع ذکر مثالی خالی از لطف نیست. فرض کنید فردی که هیچ مهارتی در «شنا کردن» ندارد با برخورداری از آموزش های اولیه خواهد توانست تا حدودی خود را بر روی آب نگهدارد اما لازمه مهارت شناگری حضور در آموزش های مستمر و تخصصی است و در غیر اینصورت عواقب آن تلخ و ناگوار خواهد بود؛ شهرنشینی نیز بحث مشابهی با این موضوع دارد. زندگی در «شهر» نیازمند بایسته هایی است که عدم تحقق آن باعث تسری ناهنجاری های فکری و فرهنگی در کلیت جامعه خواهد شد. این امر به هیچ عنوان به معنی غرور و تفاخر «شهری بودن» نیست بلکه با نگاهی به تاریخ معاصر می توان دریافت که «شهر» محل تجلی تحولات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان است. همین امر است که موضوع شهرنشینی را فراتر از زیستن رایج و بداهه که به عنوان «تخصص » مطرح می سازد.

کلانشهر تبریز امروز با قرار گرفتن در نقطه عطف تاریخ عمرانی و اجتماعی خود نیازمند برخورداری از چنین تخصص هایی است. نکته مهمی که در این بین باید بر آن توجه داشت، پرهیز از برخی تعصبات بیجا است. نگوییم که «تبریز به عنوان شهر اولین ها، چه نیازی به آموزش شهروندی دارد؟» چراکه آموزش شهروندی یک الزام جهانی است که در پیشرفته ترین کشورهای جهان نیز مورد توجه قرار می گیرد. نگارنده نیز در کنار سایر شهروندان خود را نیازمند برخورداری از این آموزش ها می داند. باید قبول کنیم که «اولین ها»ی تبریز –که صد البته هر یک به نوبه خود ارزشمند بوده و مایه مباهات است – به خودی خود نمی توانند منجر به استمرار شاخص های توسعه شهری شوند. شعار «تبریز؛ شهر اولین ها» باید یک عنصر محرک و مشوق باشد، نه عاملی که انگیزه حرکت و پیشرفت تبریز و تبریزی را اشباع کند.

از سوی دیگر «آموزش شهروندی» بحثی متفاوت از آموزش های کلاسیک است. مواد آموزشی آن ارتباط منسجم و مداوم با یکدیگر داشته و همه شئونات زندگی شهروندی را در بر گرفته است. از این رو موضوعات آموزشی، به صورت مستمر مورد «آزمون» قرار می گیرند. همین آموزش و آزمون مستمر است که ضریب هزینه و حساسیت این موضوع را به صورت چشمگیری افزایش می دهد.
در این بین ورود پدیده های جدید در بخش های مختلف حمل‌و‌نقل و خدمات، مبتنی بر فن آوری های روز جهان عامل دیگری است که نیاز به توسعه آموزش های شهروندی را بیشتر می کند. قطار شهری به عنوان بزرگ ترین سازه اجتماعی کلانشهر تبریز که در آینده ای نزدیک به بهره برداری می رسد، نماد چشمگیر این فن آوری است. پدیده ای که جایگاه آن فراتر از یک وسیله حمل و نقل ساده بوده و بر موضوعات اجتماعی تبریز، تاثیر چشمگیر دارد. نحوه استفاده احترام به حقوق افراد و رعایت مسایل ایمنی، از سرفصل های مهمی است که هر یک با داشتن ریزموضوعات حساس، در صورت عدم توجه لازم می توانند حادثه ساز باشد.
این آموزش ها در موضوعات پسماند، دفع و بازیافت زباله به گونه ای دیگر مطرح است. در حالی که روزانه در تبریز بیش از ۱۲۰۰ تن زباله تولید می شود، سیستم های بازیافت و پسماند هر قدر نیز پیشرفته و مجهز باشد، بدون توجه خانواده ها به موضوع کاهش زباله تولیدی و تفکیک آن فاقد خروجی اثرگذار بر محیط زیست شهری خواهند بود.
این دو موضوع (قطار شهری و سیستم های بازیافت) به عنوان دو نمونه مهم لزوم ارایه آموزشی های شهروندی را متذکر می سازد. بدیهی است که تبیین کلیه رئوس آموشی در موضوعات شهروندی مجالی مفصل می طلبد.
تفاوت دیگر آموزش شهروندی با آموزش های کلاسیک در انتفاع دو طرفه آن است. برخورداری شهروندان از آموزش های تخصصی شهرنشینی، مدیریت شهری را نسبت به اجرا و بازرسی مستمر از نحوه خدمات شهری، ترغیب کرده و با کیفی سازی آموزش ها و اجرای دقیق آن بدیهی است که انتظار شهروندان نیز از مدیران شهری افزایش خواهد یافت. همین موازنه مفید و کارساز است که می تواند موجبات توسعه و پیشرفت بیش از پیش را فراهم کند.

شهروندی الزامی جهانی

شهروندی؛ الزامی جهانی