مشارکت عمومی، حلقه گمشده مدیریت بحران‌های شهری

بارش سنگین برف در هفته‌ای که گذشت باعت یخ‌بستن کوچه‌ها و معابر فرعی شهر شد و همین، انتقاد شهروندان را به همراه داشت؛ انتقاد همان شهروندانی که خودشان می‌توانستند حداقل با برف‌زدایی حیاط خانه یا کوچه‌شان در مدیریت یک بحران زودگذر سهیم باشند.

آی نیوزتبریز/بهنام عبداللهی: «مردم چقدر تنبل شدن، فقط از شهرداری انتظار دارن. مردهای قدیم با پارو خودشون اون برف‌ها رو جمع می‌کردن الان نمک هم نمی‌تونن بریزن. واقعا به کجا رسیدیم.» این پیام یک مادر تبریزی خطاب به مردان همشهری‌اش است که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و بازخوردهای فراوانی در پی داشت.

هفته گذشته تقریبا همین روزها بود که تبریز میزبان برف سنگینی شد، میهمانی که حالا بعد از گذشت یک هفته، هنوز می‌توان آثارش را در کوچه‌ها و کنار خیابان‌ها دید. گرچه بارش بی‌سابقه برف در ساعات اولیه خوشحالی مردم را در پی داشت و یک نشاط عمومی بین شهروندان تبریزی ایجاد کرد، اما از اینکه مشکلات فراوانی در سطح شهر ایجاد کرد، نمی‌توان گذشت.

با پیش‌بینی‌های هواشناسی، نیروهای خدمات شهری شهرداری تبریز آماده‌باش بودند و از دقایق اولیه بارش برف در سطح خیابان‌ها و معابر حاضر شدند تا اجازه ندهند شهروندان به مشکل بیفتند. گرچه در ساعات اولیه بارش برف کار زیادی نمی‌توان کرد، به خصوص با ترافیکی که شهروندان با سفرهای درون‌شهری ایجاد کرده بودند.

اما مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی صبح جمعه اعلام کرد که مدیریت شهرداری تبریز در مواجهه با برف عالی بود. او گفت که هرچند در ساعات اولیه مشکلاتی به چشم می‌خورد اما صبح جمعه طی بازدید میدانی که داشته با صحنه‌های عالی در شهر مواجه شده است.

شهرداری تبریز در واقع تمام نیروهای خدماتی‌اش را بسیج کرده بود تا نگذارد بارش برف سنگین به یک بحران تبدیل بشود، از محلول‌پاشی در سطح معابر گرفته تا تکاندن برف درختان پارک‌ها.

اما با این حال تعدادی از شهروندان با انتشار تصاویری از کوچه‌هایشان در فضای مجازی از عملکرد شهرداری تبریز در مواجهه با برف انتقاد کردند. مشخصا از اینکه چرا سطح کوچه‌ها و مقابل درب خانه‌هایشان یخ بسته بود و شهرداری بیش‌تر معبرهای اصلی و خیابان‌ها را مد نظر قرار داده بود.

برمی‌گردیم به همان پیام مادر تبریزی؛ مشارکت عمومی. در گذشته‌های نه‌چندان دور (شاید ۱۰سال پیش) همه می‌دانیم که چنین برف‌هایی عادی بود و ممکن بود هرسال چندین و چند بار اتفاق بیفتد. اما در آن سال‌ها مردم هم یک طرف‌کار را می‌گرفتند تا هم تلاش‌های شهرداری به جایی برسد و هم خودشان با مشکل مواجه نشوند.

البته فقط این نبود، آن سال‌ها همه مردم در حیاط خانه و کوچه‌شان درخت می‌کاشتند و خودشان در ایجاد و ارتقا فضای سبز شهرشان تاثیرگذار بودند اما حالا، انتظار دارند شهرداری همه این‌کارها را بکند.

مشارکت عمومی نمودها و مصداق‌های بیش‌تری نسبت به اکنون داشت. مردان خانه هنگام بارش سنگین برف پارو به دست می‌گرفتند و پشت بام، حیاط خانه و بخش‌هایی از کوچه را برف‌زدایی می‌کردند و بدین‌ترتیب خودشان در عبور و مرور روزمره به خانه‌شان با مشکل مواجه نمی‌شدند.

اصلا عده‌ای معتقدند همین موضوع، یکی از لذت‌های بارش برف است. یک کاربر فضای مجازی در پاسخ به پیام مادر تبریزی نوشته است: «لذت برف به همون کارهاست، به برف‌بازی، سردشدن و یخ‌زدن دست‌ها… یادش بخیر!»

کاربر دیگری نوشته است: «اگر فکر می‌کنیم جامعه مشکلی دارد، حتما ماها مشکل داریم و اگر می‌خواهیم مشکل جامعه را حل کنیم، باید از خودمان شروع کنیم تا برسیم به اصلاح جامعه.»

یکی از کاربران دیگر گفته است: «دوست من در سوئد زندگی می‌کند، از کشورهایی که بالاترین سطح رفاه را دارد و برفش هم با برف اینجا قابل مقایسه نیست. او پست زده که با بارش برف همه خیابان‌ها و معابر شهر بسته شده اما مردمش اینقدر از شهرداری‌شان گلایه نمی‌کنند. هرکدام گوشه‌ای از کار را می‌گیرند تا نظم شهر به هم نخورد؛ اینجا ما انتظار داریم شهرداری داخل حیاط خانه و حتی پشت بام خانه‌مان را هم پارو کند و نمک بریزد.»

واقعیت این است که هنگام بروز بحران، سیستم‌های مدیریتی و حاکمیتی هرچقدر هم قدرتمند و مجهز باشند، باز بدون مشارکت و حضور شهروندان نمی‌توانند کاری از پیش ببرند؛ حال این بحران می‌تواند زلزله‌ باشد یا یک برف سنگین. درست مانند این است که در خانه‌ بحرانی به وجود بیاید و اعضای خانواده به‌جای کمک، پاپیچ پدر خانه شوند. آیا به این شکل کاری پیش می‌رود؟