نوروز در استانبول

ترکیه‌ای‌ها نیز نوروز را به عنوان جشنی باستانی گرامی می دارند و به عنوان شادباشی برای شروع فصل بهار جشن می گیرند. اکنون ترکیه از کشورهایی است که نوروز را تعطیل رسمی اعلام می کند و مردمانش به این عید بزرگ عقیده دارند. مراسمی که در ترکیه به هنگام نوروز برپا می شود شباهت زیادی به آداب ایرانی دارد.

آی نیوز تبریز/ مهراب محرابی‌نیا: جشن باستانی عید نوروز از دیر باز در ایران مورد توجه بوده و هر ساله فرا رسیدن بهار جشن گرفته می شود.   اما فقط ایران نیست که آغاز بهار را جشن می گیرد، به مرور زمان در طول تاریخ  به تدریج در دامنه جغرافیایی نوروز گسترش پیدا کرده است. جشن نوروز در کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه، قففاز، شبه قاره هند و بالکان باشکوه خاصی برگزار می شود. با وجود برخی اختلافات در برگزاری مراسم نوروز، همچنان نوروز در میان جوامع ترکیه آسیای مرکزی، ایران، آناتولی و بالکان در تاریخ‌های مشابه و با همان اهداف اجتماعی و خاص برگزار می‌شود.

در این مجال میخواهیم با آداب و رسوم شهر استانبول یکی از بزرگترین شهرهای خواهر خوانده تبریز آشنا شویم:

استانبول   بزرگ‌ترین شهر کشور ترکیه و مرکز فرهنگی و اقتصادی آن است. این شهر در کنار تنگه بسفر و دریای مرمره قرار داشته که تنگه بسفر حدفاصل دو قاره آسیا و اروپا است. از این‌رو، استانبول تنها شهر بزرگ جهان است که در دو قاره (آسیا و اروپا) جای دارد. بندر طبیعی شاخ طلایی یا خلیج در این شهر بوده و توانسته در سال ۲۰۱۰ به عنوان پایتخت فرهنگ اروپا شناخته شود. استانبول همچنین از لحاظ تعداد گردشگران خارجی سومین شهر توریستی جهان به شمار می‌رود.

ترکیه از محبوب ترین کشورها در نظر توریست های آسیایی است. ترک های ساکن در این کشور نیز نوروز را به عنوان جشنی باستانی گرامی می دارند و به عنوان شادباشی برای شروع فصل بهار جشن می گیرند. اکنون ترکیه از کشورهایی است که نوروز را تعطیل رسمی اعلام می کند و مردمانش به این عید بزرگ عقیده دارند. مراسمی که در ترکیه به هنگام نوروز برپا می شود شباهت زیادی به آداب ایرانی دارد.

عثمانیان یا مردم ترکیه امروزی “عید نوروز” را به عنوان یکی از معدود ایام جشن می گیرند. در این روز حکیم باشی معجون مخصوصی که “نوروز” نامیده می شود برای پادشاهان تهیه می کرده که گفته شده است، این معجون از چهل نوع ماده خاص تهیه و ترکیب گشته که شفابخش بسیاری از بیماریها و درد ها بوده و باعث افزایش قدرت بدنی می شده است.

 مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهارطبیعت و شروع تجدید حیات و طراوت در جهان و برخی عامل اتحاد و همبستگی و حتی آن را سالروز تولد علی (ع) و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج ایشان با حضرت فاطمه (س) دانسته اند.

نوروزدر شهرهای مختلف ترکیه  از جمله استانبول به نام‌های مختلف از جمله “سلطان نوروز”، ” نوروز سلطان”، “مارت دگوزو” (نهم مارس) و “مارت بوزومو” (زمان برداشت محصول در ماه مارس) شناخته می‌شود. سبز کردن گیاهان و بخصوص سبزه دراستانبول ترکیه نیز رواج دارد و مردمان این دیار سعی می کنند نوروز را در دامان طبیعت جشن بگیرند. پوشیدن لباس های نو، رنگی و محلی نیز از دیگر اموری است که ترکها آن را انجام می دهند و این کار به شهرها رنگ و بویی نوروزی می بخشد.

خانه تکانی

 ۲۲ مارس مراسم استقبال از نوروز مانند تمیز کردن خانه و یا تهیه غذا است. قوری با اسفناج، تخم‌مرغ با پوسته‌های پیاز، نان‌های کماج، شیرینی، آب نبات، نخود فرنگی بو داده و غذای  مخصوص ترکیه در میان ظروف قرار داده شده و دید و بازدید نیز آغاز می‌شود.

مراسم  بایراک(پرچم)

در ۲۳ مارس مردم زودتر از خواب بیدار شده و با لباس‌های نو و با مواد غذایی که قبلا تهیه کرده اند به زیارت اهل قبور رفته و در آنجا قهوه و یا چای سرو می‌کنند. سپس افراد برای غذا دور هم جمع می‌شوند و آهنگ های محلی می‌خوانند و کودکان نیز بادبادک بازی می‌کنند. این مراسم “bayrak” نام دارد.

مراسم “hak ulestior“

بعدازظهر نیز زنان غذاها را در سینی بزرگ قرار داده و به مردمی که از جلوی منزل آنان عبور می‌کنند تقدیم  و آنان نیز برای مردگان طلب آمرزش می‌کنند. این مراسم نیز “hak ulestior” نامیده می‌شود. دوستان و خویشاوندان این شب را تا صبح با خوردن غذا و صحبت ادامه می‌دهند. در طول این تعطیلات همه شاد هستند و اشتباه دیگران رامی‌بخشند.

در صبح روز نوروز پس از برگزاری نماز مردم شیر می‌خورند و شعرهایی که Nevruziye و Mevlid نام دارد در وصف حضرت علی (ع) می‌خوانند. روز خود را نیز با خوردن آب نبات و شربت آغاز می‌کنند.

نوروز استانبول با نام “سلطان نوروز” جشن گرفته می‌شود و به اعتقاد مردم در این مناطق سلطان نوروز دختری زیبا است که صدای پابند مچ پای وی در در شب‌های ۲۲ و ۲۳ مارس هنگام عبور از غرب به شرق شنیده می‌شود.   بر اساس باوری دیگر سلطان نوروز شخص مقدسی است که می‌تواند به شکل یک پرنده در آمده و با پرواز خود صدای پابند ایجاد کند. اعتقاد بر این است که تمام آرزوهای افرادی که در این زمان بیدار هستند با عبور سلطان نوروز برآورده خواهد شد.

مردم تمام شب بیدار هستند و تمامی فنجان‌های موجود در خانه را پر از آب می‌کنند. حوض یا تشتی را در حیاط پر از آب کرده تا شکل ماه در آن منعکس شود و مردم تمام شب را عبادت می‌کنند.

صبح روز بعد همه به مناطق تفریحی و پیک‌نیک می روند و بازی‌های مختلفی انجام داده و غدایی با گوشت، برنج، تخم مرغ و پیاز می خورند.

به عقیده مردم شرق آناتولی شب نوروز مقدس است و شب را با پرستش خداوند و عبادت سپری می‌کنند. در روز نوروز سرنوشت سال و غذای هر شخص تعیین می‌شود. همه لباس‌های زیبا بر تن کرده و برای سال جدید آماده می‌شوند. غذا نیز در خانه پخت شده و دید و بازدید آغاز می‌شود و مردم به فقرا کمک می‌کنند. در شب قبل از ۱۷ مارس  بزرگ خانواده سنگ‌های کوچک به تعداداعضای خانواده جمع کرده و آنها را در لبه بیرونی دودکش خانه قرار می‌دهد و سنگ هر فرد مشخص می‌شود. صبح روز بعد حضور زنبور در کنار هر سنگ به معنای ثروت خوب برای کل خانواده است.

مراسم “چهارشنبه سیاه”

سنت دیگری که در ماه مارس در بعضی مناطق آناتولی دیده می‌شود  “چهارشنبه سیاه” یعنی چهارشنبه اول ماه مارس است. در این مراسم غذاهای مختلف تهیه و سرو می‌شود. در همان شب  جوانان آرزو کرده و صدای بیرون درب منزل را گوش کرده تا جواب آرزوی خود را دریافت کنند. شستشو با شیر در سکوت نیز سنت دیگر نوروزی مردم در این مناطق است. در Kars و منطقه اطراف آن  شیوه‌های سنتی مثل گوش دادن به درها و “baca-baca“که مراسم دودکش است نیز مشاهده می‌شود. در مراسم دودکش به هر فردی که شال خود را در دودکش پرتاب کند میوه داده می‌شود. در نوروز در اطراف منطقه  Tunceli مردان پیشانی خود را به دوده آغشته کرده و به اطراف چشمه‌های آب می روند و این علامت را در آنجا پاک و دعا و آرزو می‌کنند.

در برخی مناطق مراسم دودکش با سنگ‌های کوچک برای هر عضو خانواده در اوایل صبح انجام شده و اعتقاد بر این است که اگر حشره زیر هر سنگی یافت شود سال خوبی بای همه اعضای خانواده خواهد بود.

در مراسم دیگری با نام ” pamuk igne (سوزن پنبه)   دو دختر از روستا وضو گرفته و با یک ظرف در دست به سمت یخ‌ها می روند، یخ را شکسته و ظرف را در آب فرو می‌برند و هفت بارسوره قرآن خوانده و ظرف را بیرون می‌آورند.

در برخی مناطق ترکیه بخصوص مناطق مرکزی آناتولی در ۲۲ مارس به قبرستان رفته و هر زنی یک سنگ از هر قبر را جمع کرده تا مجموع سنگ‌ها به ۴۰ برسد سپس آرزو کرده و سنگ‌ها را در یک کیسه قرار داده و در خانه آویزان می کند. کیسه به مدت یک سال آویزان باقی مانده و اعتقاد بر این است که اگر آرزو  برآورده شود تعداد این سنگ‌ها ۴۱ عدد خواهد شد. در ۹ مارس تعداد سنگ درون کیسه بررسی می‌شود. از دیگر سنت‌های نوروزی “Mart ipligi”  است که در این مراسم قطعات پارچه به درخت‌ها متصل کرده تا در برابر آفتاب محافظت شود. مراسم “Mart bozumu” در منطقه Giresun برگزار می‌شود و آب رودخانه بر روی خانه‌های مردم پاشیده می‌شود. مردم نیز منتظر مهمان بوده تا از وی پذیرایی کنند و می‌گویند: من ماه مارس را آغاز کردم.

مشهور است که در تقویم قدیمی ماه مارس آغاز سال بوده  و ۱۲ روز اول ماه مارس بیانگر ماه‌های سال  آینده خواهد بود و حوادثی که در طول سال اتفاق  خواهد افتاد پیش‌بینی می‌شود. این سنت برای هفت زوج مخصوص انتخاب می‌شود و این افراد باید فقط چیزهایی که با حرف S  شروع می‌شود را بخورند.

در زمان عثمانی اهمیت زیادی به نوروز داده می‌شد و زمان ملاقات با پادشاه متن کوتاه به نام Nevruziye خوانده می‌شد. در این روزمعاون سلطان تقویم جدید را معرفی و پاداش مالی به نام “Nevruziye Bahşisi“را ارائه می‌کرد. شیرینی به نام Nevruziye توسط پزشک اصلی کاخ با ادویه‌جات مختلف تهیه شده و به خانواده سلطنتی و خویشاوندان ارائه می‌شد.

در این روز کاسه های سفالی پوشیده شده آماده می‌شد و یک قطعه کاغذ که نشان‌دهنده زمان توسط ستاره‌شناس بود  به کاسه‌ها متصل می‌شد.