صمیمیت و خلوص راز ماندگاری اشعار شهریار

۲۷ شهریور به‌نام روز ملی شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است. روزی که به مناسبت درگذشت استاد شهریار شاعر نام‌آور معاصر ایرانی نامگذاری شده و یادآور این شاعر بزرگ خطه ایران زمین است.

به مناسبت در پیش بودن این روز، مصاحبه‌ای با ابوالفضل علی‌محمدی، یکی از شاگردان نزدیک استاد داشته‌ایم.

علی‌محمدی هم اکنون استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز بوده و در فعالیت‌های علمی و پژوهشی بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان نیز مشارکت دارد.

از وی در خصوص نحوه آشنایی با استاد شهریار در زمان حیات ایشان می‌پرسم که می‌گوید: آشنایی من با استاد شهریار به دو  دوره تقسیم می‌شود. در دوره اول و تا سال ۶۴ به‌طور مقطعی  با جمعی از طرفداران استاد شهریار به دیدارش می‌رفتم و ساعتی کسب فیض کرده و بر می‌گشتم.

علی‌محمدی ادامه می‌دهد: اما در دوره دوم که از اواخر سال ۶۴ شروع شد و تا پایان عمرشان ادامه یافت، بنا به لطف و شاگردنوازی و درخواست خودشان، مدتی روزهای یکشنبه از ساعت ۹ تا ١٢ تفسیر اشعار حافظ و بعد از مدتی تقریبا هفته‌ای چند روز اشعار ترکی و فارسی آثار خودشان را در محضر ایشان می‌خواندم و استاد شهریار نیز در ادامه توضیحات لازم را در خصوص اشعار می‌دادند.
کتاب‌های شاگرد در خصوص استاد

به گفته علی‌محمدی، صحبت‌های استاد شهریار در این جلسات خصوصی توسط وی ضبط شده و برخی از این مطالب در کتاب‌هایی همچون «حافظ به روایت شهریار»، « گامی در تصحیح آثار ترکی شهریار» و غیره به چاپ رسیده است.

هر چند کتاب‌های نوشته شده توسط علی‌محمدی به این موارد ختم نشده و کتاب‌هایی چون «در مکتب استاد شهریار»، « فرهنگ اعلام دیوان فارسی و ترکی استاد محمدحسین شهریار»، « کتاب‌شناسی شهریار»، « گامی در تصحیح نسخه‌های چاپ شده آثار ترکی سید محمدحسین شهریار»، « حافظ به روایت شهریار»، « شیدایی‌ها» و « فرهنگ اصطلاحات فارسی در شهر شهریار» را می‌توان از آثار وی در خصوص استاد شهریار دانست.

صمیمیت و خلوص شاعر راز ماندگاری استاد شهریار

از او در خصوص راز ماندگاری، تازگی و جذابیت اشعار استاد شهریار بعد از سال‌ها و در میان مردمی با زبان‌های مختلف می‌پرسم که می‌گوید: راز این ماندگاری در درجه اول در صمیمیت و خلوص شاعر در برخورد با حوادث زندگی فردی و فرهنگ اجتماعی شامل باورها و اعتقادات مردمی است.

علی‌محمدی می‌افزاید:  در درجه دوم، این راز را می‌توان در زبان ساده و کاربرد اصطلاحات مردم کوچه و بازار در اشعار فارسی و ترکی خود دانست. البته سبک یا مکتب ویژه شهریار در شعر فارسی و ترکی که بحث مفصلی می‌طلبد، جایگاه منحصر به‌فردی به شهریار بخشیده و او را  در تاریخ ادبیات ایران ماندگار کرده است.
همزادپنداری خواننده با اشعار استاد

او می‌گوید: علت استقبال مردم از غزلیات و مناجاتی مثل «همای رحمت» و «ای وای مادرم» و «حیدر بابایه سلام» و غیره در این نکته نهفته است که مردم آن  سروده‌ها را به مانند سروده خود و حرف‌های دل خود می‌دانند و فاصله‌ای بین خود و شاعر نمی‌بینند.

علی‌محمدی با بیان اینکه شعر شهریار فقط فنون و صنایع ادبی نیست، می‌گوید:این فنون در سطح بالایی در شعر شهریار وجود دارد به علاوه شعریت، حس‌انگیزی و تاثیرگذاری در مخاطب عام و خاص نیز در اشعار او وجود دارد که شما نظیرش را در اشعار شاعر دیگری نمی‌بینید.

او ادامه می‌دهد: خلاصه شهریار تنها شاعری است که  پس از مشروطیت، جامعه را آیینه‌داری می‌کند و شعرش در دانشگاه، مسجد، شهر و روستا خوانده می‌شود.

علت نامگذاری ۲۷ شهریور به مناسبت سالروز درگذشت استاد

علی‌محمدی، در پاسخ به سوال دیگری در خصوص دلیل نامگذاری روز ملی شعر و ادب به مناسبت ۲۷ شهریور، سالروز درگذشت استاد شهریار می‌گوید: توجه داشته باشید که شهریار در زبان فارسی، شاعر صاحب سبک و صاحب مکتب درجه یکی است و علت انتخاب رسمی این روز به‌عنوان روز ملی شعر و ادب که از بانیان آن باید قدردانی کرد، درحقیقت صحه گذاشتن بر انتخاب مردم جامعه بود.

او ادامه می‌دهد: شهریار بدون این نامگذاری رسمی هم  شاعر انتخابی مردم و صاحب‌نظران در حوزه شعر و ادب بود. در این زمینه می‌توان به تیراژ و فروش آثار فارسی استاد شهریار پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن نظری افکنده و با تیراژ و فروش کتاب‌های شعر دیگر بزرگان مقایسه کرد.

شاهکارآفرینی استاد در دو زبان ترکی و فارسی

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دو زبانه بودن ایشان و شاهکارآفرینی در دو زبان ترکی  و فارسی بحث دیگری است که امتیاز دیگر این شاعر محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: اما مسئله این است که روز ٢٧ شهریور تنها روز شهریار نیست بلکه روز پاسداشت شعر و ادب در مفهوم عام کلمه است. از رودکی گرفته تا فردوسی، حافظ، سعدی، بهار، پروین، نیما، سایه و غیره. هر چند که اغلب این بزرگان روز مخصوص خود را هم در تقویم رسمی کشورمان دارند.

بعد مذهبی شعرهای استاد شهریار

علی‌محمدی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص بعد مذهبی اشعار استاد شهریار می‌گوید: اعتقادات و اندیشه‌های دینی شهریار حتی در اغلب غزلیاتش هم مشهود است تا چه رسد به تحمیدیه‌هایی نظیر: « دلم جواب بلی می‌دهد صلای تو را   صلا بزن که به جان می‌خرم بلای تو را…» و نعت‌هایی  نظیر «ستون عرش خدا قائم از قیام محمد (ص)   ببین که سر به کجا می‌کشد مقام محمد…»  همچنین اشعار آیینی وی.

او می‌افزاید: همچنین اشعاری همچون «همای رحمت» که در سال ۱۳۱۶ سروده شده در تحلیل زندگی و آثار شهریار لحاظ شده و نکته‌ای نیست که بر کسی پوشیده باشد. / فارس صمیمیت و خلوص راز