وقتی مسئولان کشوری چشم خود را بر آلودگی هوای تبریز می‌بندند

هر ساله تعداد روزهایی که این تیتر، خبری می‌شود، در حال افزایش است و حتی در زمستان سال گذشته، روزهایی را داشتیم که برای تمامی گروه‌های سنی ناسالم بود و می‌توانستیم گرد و خاک موجود در آسمان و خیابان‌ها را با چشمان خود ببینیم.

روز گذشته بود که معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست، مازوت‌سوزی در سه شهر کشور از جمله تبریز را تایید کرد. مسئله‌ای که طی سال‌های گذشته گریبان گیر مردم این کلانشهر شده و آلودگی هوای این شهر را بیش از پیش تشدید کرده است.

با توجه به فرا رسیدن فصل سرما و افزایش مصرف گاز توسط بخش خانگی، وزارت نفت در ابلاغیه‌ای سهمیه گاز دو نیروگاه بزرگ تبریز و سهندبناب مستقر در آذربایجان شرقی را قطع کرده و این نیروگاه‌ها ملزم به استفاده از سوخت مازوت شده‌اند. این امر در حالی است که تبریز، سالانه شاهد نامناسب بودن هوا حتی برای تمامی گروه‌های سنی شده و این کلانشهر با جمعیت بالای خود گرفتار دودهای ناشی از سوخت مازوت است.

بر اساس گفته‌ی هواشناسی استان، هوای تبریز در هفته جاری وارد فاز آلودگی خواهد شد و این آلودگی نیز بر اساس گفته‌ی اداره کل حفاظت محیط زیست استان، همه ساله ناشی از عوامل اصلی چون سکون، کاهش دمای هوا و بحث سوخت مازوت نیروگاه تبریز می‌شود.

قطع سهمیه گاز نیروگاه سهند و تداوم فعالیت با سوخت مازوت

نیروگاه سهند بناب، مستقر در روستای شورگل از توابع شهرستان بناب است که این معضل را داشته و این منطقه نیز به تولید مازوت می‌پردازد.

کریم عباسزاده، مدیر نیروگاه حرارتی سهند چند روز پیش در یک گفت‌وگوی خبری، از قطع سهمیه گاز این نیروگاه در سالجاری خبر داده و گفته بود که این نیروگاه جهت تداوم فعالیت خود به اجبار از سوخت مازوت استفاده می‌کند.

وی هم‌چنین اظهار کرده بود که امسال یکی از واحدهای نیروگاه حرارتی سهند در دست تعمیرات اساسی بوده و مصرف مازوت آن نسبت به سال قبل به نصف رسیده و از طرفی آلودگی ایجاد شده در اثر مصرف مازوت این نیروگاه نیز به نصف کاهش یافته است.

این نیروگاه طی سال گذشته با ایجاد شرایط بهتر واحدها، تلاش خود را برای کاهش آلودگی در استفاده از سوخت مازوت، به کار گرفته و حتی امسال در راستای پایش آنلاین دودهای خارج شده از طریق خروجی‌های نیروگاه نیز نزدیک به ۲۵۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری کرده است. بر این اساس خروجی دودکش‌های نیروگاه، هر لحظه از طریق اداره حفاظت محیط زیست استان و  شهرستان پایش شده و این نیروگاه دائما زیر ذره بین است.

در  این راستا روح الله متفکرآزاد، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی اواخر مهرماه سالجاری از پیگیری موضوع قطع مصرف گاز دو نیروگاه حرارتی تبریز و سهند خبر داده بود.

فقط دو نیروگاه تبریز و سهند در کشور گاز نخواهند داشت

وی در یک گفت‌وگوی خبری با بیان این‌که نیروگاه‌های حرارتی آذربایجان شرقی در تامین انرژی موردنیاز استان فعال هستند، گفته بود که اخیرا بخشنامه‌ای توسط یکی از مدیران شرکت ملی گاز ایران صادر و به دست ما رسیده که در آن قید شده است، با توجه به آغاز فصل سرما بایستی مصرف گاز نیروگاه‌های کشور تعطیل شود که این یک امر طبیعی است اما با کمال تعجب، در تاریخ معین باید مصرف گاز تنها دو نیروگاه تبریز و سهند در کشور به صفر می‌رسد.

وی هم‌چنین با بیان این‌که این موضوع را به عنوان یک تذکر در جلسه هفتگی صحن علنی به وزیر نفت ارائه داده و در این راستا نیز سایر نمایندگان اعلام همکاری کرده بودند، افزوده بود که اگر وزیر نفت تا مهلت دو هفته آتی در این خصوص اقدام نکند، طرح سوال از وزیر محترم را کلید خواهد زد.

پایان مهلت پاسخگویی وزیر نفت و طرح سوال از وزیر

روز گذشته با به پایان رسیدن مهلت دو هفته‌ی وزارت نفت و عدم پاسخگویی مناسب در این خصوص، نماینده مردم تبریز در توییتی، طرح سوال از وزیر نفت را اعلام کرد.

به گفته‌ی متفکرآزاد، سال گذشته نیز با مشکل قطع سهمیه گاز نیروگاه تبریز و سهند مواجه بودیم و نمایندگان تبریز با وزیر وقت نفت، موضوع را مطرح کرده و اعتراض خود را بیان کرده بودند اما این موضوع تاکنون نه تنها حل نشده بلکه به روال گذشته تداوم هم داشته است.

دستور اکید رئیس جمهور برای حل این معضل

وی هم‌چنین با اشاره به برگزاری نخستین جلسه نمایندگان استان با رئیس جمهور دولت سیزدهم، از دستور اکید رئیس جمهور جهت پیگیری این موضوع و یافتن راه حل مناسب برای آن خبر داده بود.

سهم ناچیز مصرف گاز دو نیروگاه از مصرف گاز استان

هم‌چنین بر اساس گفته‌ی وی، در فصل زمستان، روزانه بالغ بر یک میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب مازوت توسط دو نیروگاه تبریز و سهند مصرف می‌شود که در مقابل مصرف ۲۲ میلیون متر مکعب گاز استان در تابستان و ۴۵ میلیون متر مکعب در زمستان، عدد ناچیزی است و می‌توان آن را با مدیریت مصرف سایر بخش‌ها جبران کرد.

مردم تبریز در سال گذشته علی‌رغم تمامی مشکلات حتی در مصرف گاز صرفه جویی کرده بودند ولی وزارت نفت به جای تشویق این مورد، اقدام به تعطیلی دو نیروگاه حرارتی تبریز و سهند کرده و دلیل آن را نیز نگاه ملی به مباحث و نه استانی اعلام کرده بود.

مصرف سوخت مازوت در تبریز باید کاهش یابد

بهروز مهدوی، فرماندار تبریز نیز در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای این شهر، بر کاهش مصرف سوخت مازوت در شهر تبریز تاکید کرده بود.

وی هم‌چنین با بیان این‌که هیچ یک از دستگاه‌ها نباید نسبت به قانون هوای پاک بی‌توجه باشند و وظیفه‌ی تمام دستگاه‌ها در این قانون مشخص شده است، خواستار برخورد جدی محیط زیست با واحدهای آلاینده شده بود.

وی با اشاره به بالا بودن درصد آلودگی حاصل از مازوت نیز گفته بود که بخش قابل توجهی از آلودگی شهر تبریز ناشی از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه حرارتی بوده و باید تمام تلاش جهت تامین سوخت پاک این نیروگاه انجام گیرد.

مازوت چیست؟

مازوت را می‌توان از جمله ترکیب‌های نفت خام به شمار آورد که حاصل تقطیر جزء به جزء آن به هنگام پالایش نفت خام بوده و بعد از تبخیر بنزین و سایر فرآورده‌های سبک‌تر، از نفت خام به دست می‌آید. مازوت، کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی داشته  و در نیروگاه‌های حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده می‌شود.

بر این اساس مازوت نوعی نفت کوره با کیفیت بسیار پایین به شمار می‌آید و نفت کوره نیز از جمله فرآورده‌های نفتی است که در بسیاری از موتورها، چراغ‌ها، گرمکن‌ها و کوره‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و هم‌چنین به عنوان حلال نیز از آن بهره می‌گیرند.

اثرات ورود مازوت به محیط زیست چیست؟

برای گرم شدن بویلرها در نیروگاه‌های حرارتی از مازوت استفاده می‌کنند اما ورود مازوت و سایر نفت‌های کوره به محیط زیست آثار مختلفی را به همراه دارند، نفت‌های کوره هم‌چون مازوت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از دیگری به شمار می‌آید. زمانی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آن‌ها تبخیر می‌شوند و  برخی دیگر نیز به دلیل نشتی مخازن نگهداری آن‌ها در آب و خاک حل خواهند شد.

مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز انجام می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند می‌توانند تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.

مازوت و سایر سوخت‌ها زمانی که آن‌ها را در هوا تنفس یا این‌که آب‌ و غذای آلوده را مصرف کنیم و هم‌چنین به هنگام تماس پوست با این مواد، وارد بدن می‌شوند. اگر محل کار یا زندگی ما در نزدیکی کارخانه‌ها و نیروگاه‌هایی باشد که از این سوخت استفاده می‌کنند، مازوت و سایر سوخت‌ها وارد بدن می‌شوند.

اثرات استفاده از مازوت بر سلامتی

در اثر سوزاندن سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد هم‌چون مازوت، ترکیباتی موسوم به Sox منتشر می‌شوند که بخش بیشتر آن‌را SO۲  تشکیل می‌دهد. SO۲ گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا داشته و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از ۵۰۰ppb  برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده خواهد بود.

این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از ۱۰ppb  ذکر می‌شود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.

اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی نیز ‌ تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسول یا ذرات بسیار ریز هوا است که «ذرات معلق» (Particulate Matter) موجود در هوا را سبب می‌شوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند.

اثر سوم سوزاندن مازوت از منبع انتشار آن فراتر می‌رود و در این حالت اکسیدهای گوگرد به دلیل واکنش در اتمسفر و فاز محلول در آب، به اسید تبدیل می‌شوند. این آئروسول‌های اسیدی تحت شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل خواهند شد. زمانی که آلودگی هوا ناشی از عملکرد و فعالیت‌های انسانی نباشد، pH  باران‌های اسیدی در حدود ۵.۵ خواهد بود که این میزان خاصیت اسیدی به دلیل وجود کربنیک اسید حاصل از واکنش بخار آب با دی‌اکسید کربن است.

این باران‌های اسیدی اثرات مخرب دیگری نیز بر جای می‌گذارند که از میان آن‌ها می‌توان به حل شدن فلزات سنگین در باران‌های اسیدی اشاره کرد و خاک‌ها نیز دیگر توانایی نگه‌داشتن ریشه درختان را نخواهند داشت. در نتیجه با فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی، احتمال بروز سیل افزایش می‌یابد.

بر اساس این گزارش، با توجه به اثرات مخرب مصرف سوخت مازوت، از مسئولان کشوری به خصوص وزارت نفت انتظار می‌رود که در این خصوص نگاه مناسبی به وضعیت شهر تبریز و هوای آلوده این شهر داشته باشند. هر چند که بر اساس گفته‌ی مسئولان، گاهی مجبور به استفاده از سوخت مازوت هستیم اما باید بدانیم که این اجبار چه عواقب خطرناکی برای زندگی انسان و نسل‌های آتی بشر خواهد داشت.