شعر مورد ادعای جواد محقق تفاوتی بنیادین با سروده استاد شهریار دارد

محمّد طاهری‌خسروشاهی با رونوشت صفحه‌ای از دیوان اشعار مفتون همدانی اظهارداشت: برخلاف آنچه جواد محقق ادعا کرده است، میان این شعر و سروده مرحوم استاد شهریار، تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد و هر گونه شائبه سرقت و انتحال از ساحت شهریار شعر ایران مبراست.

وی با بیان اینکه مباحث علمی جای مناقشات رسانه‌ای نیست، خاطرنشان کرد: اگر چه بر اساس قرائن شعری، مرحوم استاد شهریار به استقبال این غزل رفته است، ولی این اقتباس ادبی، در برابر «استقبال بی‌نظیر دل‌های شیعیان و ایرانیان از سروده شهریار» ارزشی برای مطرح شدن ندارد.

طاهری خسروشاهی گفت: برخی ابیات موجود در غزل مفتون همدانی نشان می‌دهد که مرحوم استاد شهریار این شعر را دیده است. البته هر کس اندک آشنایی با عالم شعر داشته باشد، در همان نگاه اول، متوجه لطافت‌های موجود در شعر شهریار و تفاوت‌های بنیادین این دو شعر از حیث سبک‌شناسی و ذوق هنری می‌شود.

این محقق دانشگاه تبریز افزود: تکرار چند عبارت و اشتراک وزن و قافیه در این دو شعر، به هیچ وجه نشانه‌ای از «سرقت» و «انتحال» نیست. جایگاه بی‌نظیر ادبی استاد شهریار، از این قبیل اتهامات دور است و باید گفت شعر «همای رحمت» به درستی در تاریخ ادبیات ایران به نام مرحوم استاد شهریار ثبت شده است.

این پژوهشگر ادبی در اثبات ادعای خود مبنی بر وجود برخی اشتراکات لفظی در هر دو شعر و استقبال مرحوم شهریار از سروده مفتون همدانی، به نقل شواهد ادبی این دو غزل پرداخت و گفت: برخی اصطلاحات و عبارات موجود در سروده مفتون همدانی از باب استقبال ادبی، در شعر مرحوم استاد شهریار تکرار شده است:

مفتون: علی ای همای وحدت تو چه مظهری خدا را  

که خدا نمود زینت به تو تخت انّما را

شهریار: علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را

که به ماسوافکندی همه سایه همـا را

مفتون: علی ای که داد احمد به کفت لوای حمدش

که علم کند یدالله به دو عالم آن لوا را

شهریار: بـه جز از علی که آرد پسری ابوالعجایب

که علم کند به عالم شهدای کربلا را

مفتون: چه سکندری سکندر ز تو خورد ریخت آبش

چو به خضر وا سپردی، سرِچشمه بقا را

شهریار: به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند

چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را

مفتون: تو اگر ز کعبه بتها به زمین نمی¬فکندی

به خدا کسی به عالم نشناختی خدا را

شهریار: دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین

به علی شناختم من به خدا قسم خدا را

طاهری افزود: مقایسه این دو سروده نشان می‌دهد که شعر مفتون همدانی «طفلی نارس» بود که قریحه کم‌نظیر شهریار و قدرت ادبی بی‌نظیر او، آن را به «جوانی برومند و بارور» تبدیل کرده است.

این پژوهشگر با اشاره به شرح حال مفتون گفت: مورخان، مفتون همدانی را انسانی آزاده، عرفان مشرب و پاکدل معرفی کرده اند. عشق به ساحت امام علی (ع) از اشعار او متجلی است؛ لکن مطالعه آثارش نشان می‌دهد که سروده های او دارای ضعف تالیف بسیار است؛ چنانچه مرحوم ابراهیم صفایی از مورخان ادبی و نزدیکان مفتون، سروده های او را “دارای اصطلاحات بسیار نامانوس”معرفی کرده است؛ بنابراین مقایسه شعر او با اشعار شهریار به عنوان یکی از سرآمدان غزل فارسی، امری نادرست و اشتباه است.

وی با اشاره به مصاحبه روشنگرانه استاد جمشید علیزاده از شهریارشناسان ایران گفت: به راستی که غزل «همای رحمت»، آیینه‌دار تاریخ تشیّع در ایران است و نباید با طرح مجادلات غیرضروری، آن هم در روز بزرگداشت شهریار، دامن سلطان غزل ایران را به این قبیل مناقشات ناخوش‌آلوده کرد. مردم مسلمان و شیعه ایران، شهریار را به درستی با «همای رحمت» می‌شناسند و ایجاد تردید در اصالت این انتساب، گناهی نابخشودنی به این اعتقاد دینی است.

این محقق ادبی ادامه داد: از آقای جواد محقق که داعیه ادب دوستی دارند بعید است که تفاوت دو اصطلاح ادبی «استقبال» و «انتحال» را نداند. من چون در سخنرانی وی نبوده ام، نمی‌توانم قضات درستی درباره ادعای او داشته باشم؛ امّا اگر آنچه در خبرگزاری‌ها به نقل از او آمده، درست باشد، بدون تردید سخنرانی او مصداق بارز «اتهام افکنی» و «تشویش اذهان عمومی» و مستوجب کیفر و پیگرد قانونی است.

طاهری با استقبال از پیشنهاد استاد جمشید علیزاده، به ضرورت تشکیل «بنیاد حفظ آثار استاد شهریار» اشاره کرد و گفت: شهریار در زمان حیات خود از سوی شاعران چپ‌گرا و کمونیست مورد هجوم بود. آنها شهریار را تهدید می‌کردند که نباید به عرصه شعرهای دینی و انقلابی وارد شود. اندکی بعد در اواخر حیات شهریار، جریان دیگری نیز به سروده‌های ترکی آذری او دست درازی کرد و با تغییر لهجه شعرها از «ترکی تبریزی» به «ترکی باکویی» یک دیوان جعلی به نام اشعار ترکی استاد شهریار منتشر کرد. حالا هم این دست از آستین دیگری بیرون آمده و کار را به جایی رسانیده که در اصالت انتساب معروفترین سروده  مذهبی شاعر، تشکیک کرده است.

وی افزود: حالا که از دودکش دستگاه‌های متولّی این کار به ویژه بنیاد موسوم به شهریار که ظاهراً زیر نظر فرهنگستان زبان فارسی اداره می‌شود، دودی بلند نمی‌شود،تشکیل بنیاد حفظ آثار شهریار و اداره آن توسط نهادهای مردمی و غیر دولتی، امری ضروری است.