قانون‌ یا فرهنگ؛ کدام کارسازتر است؟

در مقابله با آلودگی هوا چندین راه مقابلمان قرار دارند، یکی عمل کردن به ۳۴قانون مجلس و دیگری تکان دادن به خودمان و فرهنگ‌سازی است. کدام‌ یک می‌تواند عمیق‌تر و کارسازتر باشد؟

آی نیوز/ بهنام عبداللهی: کاری است که شده، حالا تصور یک کلانشهر بدون دود و آلودگی، تنها یک رویای پاک است که می توان هرسال ۲۹دی آن را در خواب دید.

چندسال است که مردم از شنبه تا پنجشنبه کار می کنند، این ور و آن ور می روند و نفس کشیدن شان را موکول می کنند به جمعه ها؛ تا شهر آلوده را به یک مقصد پاک و سبز ترک کنند.

دیگر مردم با ماسک ها غریبه نیستند، دیگر «خطرناک برای گروه های حساس…» برای مردم عبارت ناآشنایی نیست. چندسال است که آلودگی هوا، یکی از معضلات اصلی کلانشهرها شده است. وضعیت این است و برای این وضعیت همه مقصرند، اما حالا به دنبال مقصر نیستیم. برای ما آن دسته از انسان ها مهم هستند که می خواهند ذهن مردم را از واژه های مرتبط با هوای آلوده پاک کنند.

۲۹دی که در تقویم روز هوای پاک نام گرفته، فرصت خوبی است تا به آنچه کرده ایم و آنچه باید بکنیم بیندیشیم. امروز باید ببینیم کدام راه را برای تبدیل این شعار به واقعیت در جامعه انتخاب کرده ایم، چقدر از راه را پشت سر گذاشته ایم و برای ادامه چه برنامه هایی داریم.

البته هوای پاک در ایران، آنقدر جدی است که در یک روز خلاصه نمی شود. مجلس شورای اسلامی برای هوای پاک قانونی به همین نام در ۲۵تیرماه سال ۹۶ تصویب کرده است.

این قانون ۳۴ماده و ۳۹ تبصره را در برمی گیرد که در هر کدام از این قوانین وظایف مشخصی برای تمام دستگاه های مرتبط تعریف شده است. این یعنی مقابله با آلودگی هوا در شهرهای کشور، تنها به عهده یک نهاد مشخص مثل شهرداری گذاشته نشده است. کارخانه ها، وزارت کشور، صنایع، مردم، وزارت جهاد و کشاورزی و… هرکدام به نوبت خود در قبال مقابله با آلودگی هوا وظیفه هایی مشخص دارند.

برای مثال ماده ۵ قانون هوای پاک می گوید: «تمام خودروسازهای داخلی و واردکنندکان خودروهای خارجی مکلف اند خودروهای مشتریان خود را تا حداقل دوسال تمام یا چهل هزار کیلومتر ضمانت (گارانتی) کنند.»

یا ماده ۱۲ این قانون هم می گوید: «سازمان محیط زیست مکلف است که تمامی مراکز و واحدهای صنعتی، تولیدی، عملیات معدنی، خدماتی، عمومی و کارگاهی را که آلودگی آن ها بیش تر از حد مجاز مصوب است، مشخص نموده و مراتب را با تعیین نوع، میزان آلودگی ابلاغ کند».

البته در بحث هوای پاک، شهرداری ها نیز وظایف مشخصی دارند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به توسعه حمل و نقل عمومی اشاره کرد. وقتی می گوییم توسعه حمل و نقل عمومی منظورمان روزی است که یک شهروند بتواند به هر نقطه از شهر با یکی از وسیله های حمل و نقل عمومی دسترسی پیدا کند، اما اینکه آیا او باز خودرو شخصی اش را ترجیح دهد یا نه، بحث دیگری است.

دومین وظیفه مهم شهرداری ها در بحث آلودگی هوا را می توان ایجاد و توسعه فضای سبز دانست. برای هیچ کس پوشیده نیست که افزایش حتی یک‌دهم متر مربع سرانه فضای سبز در کلانشهری چون تبریز، می تواند چقدر در جلوگیری از آلودگی هوا موثر باشد.

هم در بحث حمل و نقل عمومی و هم فضای سبز، شهرداری تبریز تلاش خود را می کند که مسیری رو به توسعه داشته باشیم، به عبارت دیگر هرآنچه از دستش برمی آید انجام می دهد.

اما تا به امروز قانون ها آنچنان که باید اجرا نشده اند، همین الان می توانید پنجره را باز کنید و شما هم این نتیجه را به راحتی بگیرید. من، تو، او، ما، شما و… باید فکری به حال خودمان و فردایمان بکنیم. البته با دیگران کاری نداریم، فعلا بحث مان روی «من» است.

من که فردا صبح باید ترجیح بدهم به جای استفاده از خودروی شخصی ام، اتوبوس یا مترو را انتخاب کنم. من که باید کودکم را با سرویس به مدرسه بفرستم، از سوخت پاک استفاده کنم، خودرویم را به مرکز معاینه فنی ببرم.

اما حالا باید برویم سراغ «ما». اینکه ما چه کارهایی می توانیم برای مقابله با آلودگی هوا انجام بدهیم. این روزها تصاویری از کمپین های مختلف در شبکه های اجتماعی به چشم می خورد، مهم ترینش سه شنبه های بدون خودرو است.

اسمش را پویش، کمپین، چالش یا هرچه که بگذارید، باز حرکتی مثبت است. اینکه عده‌ای از قشر فرهیخته جامعه و مسئولان دانسته‌اند تاثیر فرهنگ‌سازی بیش‌تر از قانون‌گذاری است و خودشان هرهفته سه‌شنبه‌ها بدون خودرو به محل کار یا مقصد مورد نظرشان سفر می‌کنند، حرکتی قابل تقدیر است.

حرکت‌های این‌چنینی به هیچ وجه در همان اول کار تاثیرگذار نیستند. و گذشت زمان و نهادینه‌شدن چنین فرهنگ‌هایی مسیر توسعه را هموار می‌سازد.

اما درهرحال می‌دانیم که شهر ما پتانسیل بالایی در آلودگی دارد. این را هم می‌دانیم که چگونه می‌توانیم از آلوده شدن هوای شهرمان جلوگیری کنیم. حالا رسیده‌ایم به مرحله خواستن، باید بخواهیم تا انجام دهیم.