موسیقی غمگین را نمی پسندم/ مکتب موسیقی تبریز کم رنگ شده است

داوود آزاد (زاده ۱۳۴۲ ارومیه)، خواننده، نوازنده و آهنگ ساز موسیقی ایرانی است که سازهایی چون: تار، سه‌تار، عود، رباب، تنبور، دف و کمانچه را هنرمندانه و با احساس می نوازد. در سن بیست سالگی شروع به یادگیری موسیقی کرد. او با تحقیق در آثار هنرمندانی چون غلامحسین بیگجه‌خانی و سعید هرمزی توانست سبک نوین و منحصربه فردی را بنیان گذارد. او علاوه بر نوازندگی، به خوانندگی آثار خویش نیز می‌پردازد. داود آزاد از علاقه‌مندان موسیقی تلفیقی و در این زمینه آثاری نیز ارائه کرده است.

داود آزاد که اصالتی آذربایجانی دارد تاکنون بیش از سیصد کنسرت در ایران، هند، اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و استرالیا اجرا کرده است. وی که هم اکنون ساکن تهران می باشد تاکنون ۵ کنسرت در شهر تبریز برپا کرده است.

برخی از آثار:

«مکتب تار تبریز» یادواره بیگجه‌خانی

«آی ایشیقی» قطعات آذری با تار ایرانی

«در بهار امید» تصنیف نوازی سنتی

«به یاد هرمزی» یادواره سعید هرمزی

«نورجان»

«می بی‌رنگی»

«کوی تو»

«در میخانه»

«دیوان شمس و باخ»

«توهمه، ماهیچ»

«می صوفی افکن کجا می‌فروشند»

«لیلی‌نامه»

****

داود آزاد و اعضای گروهش در اقدامی خداپسندانه برنامه جدیدی را در دستور کار خود قرار داده اند. انها تلاش می کنند تا برای زندانیان برنامه موسیقی اجرا کرده و بدین ترتیب نشاط و امید را بار دیگر به روح و روان محبوسان هدیه برند. آنها می خواهند زندانیان را با روح لطیف هنر موسیقی ایرانی آشناتر کرده و با الهام از این چشمه زاینده، با خلاصی از هر نوع شر و بدخواهی و کینه و نفرت و کج روی، با روانی پاک و مفرح و هنرمندانه، به جامعه برگردانند.

داود آزاد در تازه ترین برنامه از این نوع به تبریز آمده تا در زندان تبریز هم برنامه ای داشته باشد.

به همت و ابتکار موسسه اوای شمس تبریز و آقای اشکان اکبرزاده (از هنرمندان و نوازندگان متبحر سنتور در تبریز) نشست خبری با این استاد و هنرمند موسیقی اصیل ایرانی برگزار شد.

برگزاری چنین نشست های تخصصی که تاکنون در شهر تبریز کمتر سابقه داشته فرصت مغتنمی است تا اصحاب رسانه و اصحاب هنر در کنار هم به بررسی و آسیب شناسی نقاط ضعف و قوت کار همدیگر بپردازند. انتظار می رود مدیران برنامه سایر هنرمندان هم از این شیوه پیروی کنند.

داوود آزاد ۵ دی ماه در زندان تبریز به روی صحنه خواهد رفت و ۶ دی ماه در سالن پتروشیمی برای علاقه‌مندان به موسیقی سنتی ایران، اجرای عمومی خواهد داشت.

در این برنامه، یوسف نبیل و نگار اعزازی با سازهای کوبه‌ای، سیاوش ولی‌پور با کمانچه، مریم حاجی مالیان با تارباس و رباب و سعید میرزازاده از هنرمندان تبریز با کمانچه او را همراهی خواهند کرد.

*****

سوال: استاد! برگزاری برنامه های کنسرت موسیقی خیریه ویژه زندانیان از کجا شروع شد؟

داود آزاد: این نوع برنامه ها حدود دو سال پیش از اصفهان و زندان این شهر کلید خورد. بعدها کرمان و جیرفت و چند شهر دیگر و امروز هم زندان تبریز! ما کنسرت های زیادی چه در ایران و چه در کشورهای خارجی داشتیم. به عنوان نمونه برنامه کنسرت خیریه کمک به زندانیان کهریزک را داشتیم در تورنتو کانادا! به نظرم این کنسرت ها نقش درمانگرایی دارند و برای کسانی که پشت میله ها امید خودشان را تضعیف شده می بینند می تواند بسیار الهام بخش و امیدآفرین باشد. از طرفی به باور من، چون موسیقی سنتی ما به نوعی در محدودیت بوده، رابطه تنگاتنگی با محبوسان پیدا می کند و با زندانیان همزاد پنداری می کند! (لبخند استاد) برای اینکه هنوز هم نمی دانیم که تصویر ساز باید نشان داده شود یا خیر؟ در حالی که ساز یک تکه چوب خشک است و از خود هویت و شخصیتی ندارد. این، من نوازنده هستم که به آن هویت و شخصیت می دهم.

نظرتان راجع به سایر ژانرها و سبک های موسیقی چیست؟

داود آزاد: من مخالفتی با انواع موسیقی ها ندارم. حتی رپ و تکنو و پاپ! اما نوع استفاده و کاربرد و برداشت هاست که می تواند محل مناقشه باشد. ببینید، موسیقی رپ، در غرب با پشتوانه چندصدساله و به نشانه اعتراض پدید آمد. اجراکنندگان موسیقی رپ هدف و برنامه دارند، اما نگاه برخی از موزیسین های ما به این نوع موسیقی کاملا سطحی و ساده انگارانه است.

به نظرم موسیقی باید جامعه را به سوی آرامش و شادی و امید دعوت کند نه غم و خشونت و اندوه! من به شخصه موسیقی غمگین را نمی پسندم. چرا که باید مخاطب را به لحظه حال بیاورد. او را در گذشته غمگین و تاسف بار خود غوطه ور نکند و مخاطب به جای اینکه در آینده سیر کند باید حال را تجربه کند.

اغلب مخاطبان به این نکته تاکید می کنند که کنسرت های ما شاد است. برای اینکه جوان امروزی ما اهل رخوت نیست. بنابراین تلاش می کنیم توسط ریتم و اشعار و آواز، موسیقی ایرانی را به آنها معرفی کرده و آنها را به این نوع موسیقی جذب کنیم. البته بنده خودم چندان با این نوع نامگذاری بر روی موسیقی ایرانی مانند : اصیل، عرفانی، سنتی و .. موافق نیستم برای اینکه هنر در ذات خود یک پدیده متافیزیکی است و نیازی به این نوع تقسیم بندی ها ندارد.

سوال: ولی شما قطعات غمگین متعددی در آلبوم های گذشته تان داشتید؟آیا شما هم این نکته را قبول دارید که موسیقی ایرانی، موسیقی غمگینی است؟

داود آزاد: بله، اما این غم، جنبه روشن دارد نه تاریک و افسرده و مایوس کننده. غم در آثار ما به شکل حماسی است. حداقل فرم ادا شدنش حماسی است که در نهایت منجر به شور و شعف در شنونده می شود. به اعتقادم، غم هم باید با هدف و برنامه باید در لابلای برنامه ها گنجانده شود.

ما در گذشته، تکنیکی در موسیقی داشتیم به نام «عقده گشا» . رنگی هم داریم به همین نام در سه گاه. که طی آن، نوازنده تلاش می کرد انرژی و درک و احساس همه مخاطبان را که قطعا همسطح نبودند به سطحی برابر می رساند و آنگاه پیام اصلی موسیقی را به مخاطب می رساند.

سوال: چرا موسیقی ایرانی یا همان سنتی و اصیل و .. و یا هر نام دیگری که رویش بگذاریم تاکنون نتوانسته جهانی شود؟ مانند بسیاری از موسیقی ملل دیگر مانند موسیقی آذربایجانی، هندی و حتی عربی؟

داود آزاد: موسیقی زبان دل است. این تصور که غربی ها موسیقی ما را نمی فهمند و یا با آن ارتباط برقرار نمی کنند حرف باطلی است. از قضا بنده کنسرت های زیادی در خارج از کشور داشتم که یک نفر ایرانی و فارس زبان هم در بین مخاطبان نبوده اما خیلی خوب توانستند با موسیقی ما ارتباط برقرار کنند. غربی ها درک موسیقایی بالایی دارند فارغ از اینکه زبان شعر آن را بفهمند یا نه. شاید یک دلیل عمده اش این بوده که ما اجراهای خوبی در بیرون از مرزها نداشتیم. بنده با چیزی که الان تحت عناوین مختلف در خارج از کشور اجرا می شود موافق نیستم اگر الان می بینید موسیقی عربی و هندی و آذربایجانی با قدرت و شهرت مورد استقبال خارجی ها قرار می گیرد از همین جا ناشی می شود که انتخاب و گزینش گروه های موسیقی برای اجراهای خارجی، دولتی و کانالیزه شده نیست. اینکه موسیقی ما نتواسنته تا حالا عرض اندام کند به خاطر همان نوع نگاه است.

سوال: استقبال از برنامه های موسیقی خودتان را در شهرهای ایران و از جمله تبریز چطور دیدید؟

دیده ور( مدیر برنامه ها) : بسیار عالی. حالا برنامه کنسرت پیش روی ما، در یکی از روزهای وسط هفته است ما با استقبال شایانی مواجه شدیم. برای اینکه کنسرتهای استاد آزاد، مخاطبان خاص و پای ثابت خود را دارد که در هر برنامه حضور پررنگ دارند. ضمن آنکه در هر برنامه مخاطبان جدیدی نیز به کنسرت ها اضافه می شوند. در کنار همه این عوامل، ما تصنیف های ترکی هم اجرا می کنیم که ناگفته پیداست استقبال زیادی در تبریز و یا شهرهای ترک زبان از آنها می شود.

این نکته را هم یادآوری کنم که برنامه ما تنها کنسرتی است که توسط انجمن موسیقی تبریز برگزار می شود.

اخیرا شما برخی از برنامه ها و کلیپ های موسیقی خودتان را در برخی خانه های قدیمی و تاریخی اصفهان و با لوکیشن های تاریخی و هنری اجرا کردید. چرا همین اجرا ها را در خانه های قدیمی و تاریخی تبریز نداشتید؟

داود آزاد: از قضا قصد داشتیم همین کار را بکنیم اما به خاطر برخی محدودیت ها مانند مسایل ایمنی و عدم تامین پارکینگ مناسب اجراهای زنده مقدور نشد . اما تهیه کلیپ در این خانه ها به ویژه در خانه موزه قاجار تبریز را در دستور کار داریم.

برخی از افراد و شخصیت ها در کنار واژه «موسیقی» از پسوند نامتجانسی به نام «مبتذل» استفاده می کنند. اساسا شما تا چه حد به موضوع ابتذال در موسیقی مانند ابتذال در سایر رشته های هنری مانند: نقاشی، یا هنرهای تجسمی اعتقاد دارید؟

داود آزاد: چندان معتقد به این عبارت های موصوف نیستم  و یک بار هم تا حالا این عبارت را در کنار موسیقی به کار نبردم. شاید بهتر است به جای این عبارت ها از واژه هایی مانند موسیقی سطحی و عمیق، یا متین و ضعیف استفاده کرد.

جنابعالی بیشتر از آنکه تحت آموزش یک استاد واحد باشید بیشتر از آثار قدما الهام گرفتید. آیا فکر نمی کنید این الهام گیری ممکن است نوعی تقلید محسوب شود؟

داود آزاد: دقیقا! به نکته خوبی اشاره کردید. بنده تحت تاثیر قدما بودم و از آنها درس های زیادی یاد گرفتم. هنرمندانی مانند: طاهرزاده و اقبال آذر که غیرمستقیم خود را دانش اموز انها می دانم. بنده خیلی از آثار قمرالملوک، امیرقاسمی و میرعلی اصغر تبریزی و … را کار کردم. اما هیچ گاه نخواستم نسخه دوم آنها باشم. راه خودم و سبک خاص خودم را دنبال کردم. چون می خواهم اثر انگشت خودم را داشته باشم. اکنون من در تبریز هنرجویان متعددی دارم که هر چند تحت تعلیم بنده بودند اما هر کدام شیوه و سبک خاص خودشان را دارند و برابر و کپی و شبیه هم نیستند. موسیقی ما اگر می خواهد بالنده شده و ارتقا یابد باید به این سمت برود که تکنیک ها را فرا بگیرد اما در نهایت مکتب و شیوه و مسلک خاص و منحصر به فرد خودش را داشته باشد. متاسفانه اکنون بدعت خطرناک و روال نادرستی که باب شده این است که هر خواننده یا نوازنده ای تلاش می کند عینا شبیه و کپی فلان نوازنده و یا خواننده هنرنمایی کند. انگار که استاندارد نوازندگی و خوانندگی فقط همان هنرمند خاص است. این می تواند به پیکره موسیقی ما ضربه وارده کرده و از خلاقیت ها و ابتکارات و نوآوری های آن و خلق آثار جدید جلوگیری کند. در حالی که هر کسی باید بسته به استعداد و خلاقیت خودش در این عرصه هنرنمایی کند. مثلا الان اکثر خواننندگان جوان ما می خواهند عینا مثل استاد شجریان بخوانند و دقیقا از کارهای ایشان کپی می کنند.

یک چیزی را هم بگوم… من الان آثار جدید را کمتر گوش می دهم تا از آنها کمتر تاثیر بگیرم. می خواهم اثر انگشت خودم را داشته باشم!

سوال: جایگاه تبریز و مکتب موسیقی تبریز را در سیر تحول موسیقی ایرانی چگونه می بینید؟

داود آزاد: باعث افتخار آذربایجانی هاست که تبریز و آذربایجان جایگاه ارزنده ای در رابطه با موسیقی اصیل ایرانی داشت. مکتب تبریز در کنار مکتب اصفهان از تاثیرگذاران موسیقی ایرانی بودند. اما متاسفانه اکنون وضعیت خوبی را در تبریز شاهد نیستیم. در حالی که مکتب اصفهان روز به روز بالنده تر می شود و پیشرفت و ترقی می کند. برای اینکه مسئولان اصفهان کاملا نگاهی روشن بینانه تر و حمایتی دارند. از مسئولان شهری گرفته تا مسئولان فرهنگی و سیاسی! اقبال آذر و استاد میرعلی اصغر تبریز در حوزه آواز مکتب خاصی را بنیان نهادند که حتی اساتیدی مانند استاد شجریان بارها برای آموختن آنها به تبریز آمد.

سوال: شما چرا سعی نکردید در کنار استفاده از اشعار شعرای قدیم ما مانند: مولوی و عطار و .. از «شعر نو» در موسیقی های ساخته تان استفاده کنید؟ آیا این کار را سخت می دانید؟

داود آزاد: برای اینکه احساسم به شعر نو و کاربرد ان در موسیقی زیاد کشیده نشد. احساس شخصی ام این است که کار بر روی اشعار مولوی و عطار برای من خوشایند تر است و ظرفیت کار بسیاری دارند. البته معتقدم که ساخت ملودی برای اشعار نو خیلی راحت تر از ملودی سازی برای غزل و مثنوی است. با این حال بنده استفاده از اشعار نو را هم نفی نمی کنم و می شود کارهای زیبایی با آنها ساخت.

سوال: برگردیم به برنامه تان در تبریز. شما بعد از اجرای برنامه در زندان تبریز یک برنامه عمومی هم در تالار پتروشیمی دارید. این برنامه، چندمین کنسرت تان در تبریز است؟

داود آزاد: این برنامه فکر کنم کار پنجم ما در تبریز باشد. اولین برنامه مان به سال ۶۵ برمی گردد در افتتاحیه فیلم وحدت!

برنامه تان شامل چه قطعاتی است و ویژگی و تفاوت این برنامه با برنامه های قبلی تان چیست؟

در برنامه تبریز قطعاتی از آلبوم قدیمی «نور جان» و چند آلبوم دیگر به همراه پنج قطعه آذری اجرا خواهد شد.

اما ویژگی منحصر به فرد این برنامه این است که موفق شدیم مجوز نوازندگی چند زن را در این برنامه بگیریم.

ضمن آنکه هفته آینده هم در شهر مراغه کنسرت خواهیم داشت.

برای شما و گروه هنرمندتان آرزوی موفقیت داریم

مصاحبه کننده: محمدامین خوش نیت